Η σημερινή Σπάρτη είναι χτισμένη νότια από το κέντρο της αρχαίας ομώνυμης πόλης, κοντά στη δεξιά όχθη του ποταμού Ευρώτα. Η πεδιάδα που απλώνεται γύρω της είναι καταπράσινη από ελιές,πορτοκαλιές, λεμονιές, μουριές και άλλα δέντρα. Στα νοτιοδυτικά υψώνεται το όρος Ταΰγετος με τις πανύψηλες κορυφές και την άγρια ομορφιά του. Στα ανατολικά της πόλης βρίσκεται η οροσειρά τουΠάρνωνα, που είναι κατάφυτη από έλατα και άλλα δέντρα.
Η πόλη επανιδρύθηκε μετά την απελευθέρωση της χώρας το 1834, ύστερα από απόφαση του βασιλιά Όθωνα και σε επίσημη τελετή την 1 Ιανουαρίου 1857 έγινε η εγκαθίδρυση των αρχών από το Μυστρά στη νέα πόλη, που ήταν και η πρώτη στην Ελλάδα που χαράχθηκε με πολεοδομικό σχέδιο. Έχει πλατείς και δεντροφυτεμένους δρόμους, μεγάλες πλατείες, νεοκλασικές οικοδομές και πλούσια ύδρευση.
Το ένδοξο παρελθόν της και η κοντινή απόσταση από τον πολυθρύλητο Μυστρά τραβούν την προσοχή πολλών επισκεπτών - τουριστών με προσεγγίσεις κρουαζιερόπλοιων στο Γύθειο. Από την αρχαία Σπάρτη σώζονται λείψανα από τους ναούς της Ορθίας Αρτέμιδος, της Χαλκιοίκου Αθηνάς, του Καρνείου Απόλλωνα, καθώς και θέατρο της ρωμαϊκής εποχής.
Αποτελεί το οικονομικό και εμπορικό κέντρο του νομού. Έχει αξιόλογο αρχαιολογικό μουσείο και μουσείο της ελιάς. Είναι η μόνη πόλη πρωτεύουσα νομού της Πελοποννήσου που δε συνδέεται με σιδηροδρομικό δίκτυο (αν και είχε προβλεφθεί τέτοια σύνδεση τον 19ο αιώνα). Επικοινωνεί όμως οδικά με την Καλαμάτα και την Τρίπολη, ενώ διαθέτει και μικρό αεροδρόμιο.
Αρχαία Ιστορία [Επεξεργασία]
Η περιοχή έχει μακραίωνη ιστορία τόσο στην Αρχαιότητα, όσο και στο Μεσαίωνα και τη Νεώτερη Εποχή. Η Σπάρτη και η Λακωνία αναφέρονται από την ελληνική μυθολογία. Αναφέρεται και από τονΌμηρο στα έπη του,την Ιλιάδα και την Οδύσσεια ως ένα από τα ισχυρότερα [Μυκηναίοι|μυκηναϊκά]] βασίλεια και έδρα του Μενελάου, αδερφού του βασιλιά Αγαμέμνονα των Μυκηνών την περίοδο πριν τον Τρωικό Πόλεμο. Περίπου το 1100 π.Χ. και μετά την κατάρρευση του μυκηναϊκού πολιτισμού στην περιοχή εγκαθίστανται Δωριείς,ένα διαφορετικό ελληνικό φύλο. Σταδιακά οι Σπαρτιάτες ενώνονται κάτω από δύο βασιλικές οικογένειες, τους Αγιάδες και τους Ευρυπωντίδες και αρχίζουν να επεκτείνονται στις γύρω περιοχές δημιουργώντας κοινωνικές τάξεις, τους ομοίους, τους είλωτες και τουςπεριοίκους και κατά τον 7ο αιώνα π.Χ. συγκροτούν τη γνωστή, σύμφωνα με τους νόμους του Λυκούργου, κοινωνία τους. Αφού υποτάξουν το μεγαλύτερο μέρος της Λακωνίας θα επεκταθούν στηΜεσσηνία και την Αρκαδία και θα νικήσουν το Άργος. Θα καταφέρουν να υποτάξουν τη Μεσσηνία και μέρος της Αρκαδίας και θα συνάψουν αρκετές συμμαχίες, με πρώτη σύμμαχό τους την Τεγέα. Όλα αυτά μέχρι τον 5ο αιώνα π.Χ..
Στους Περσικούς πολέμους οι Σπαρτιάτες δε θα πάρουν μέρος στη μάχη του Μαραθώνα, αλλά η θυσία των 300 του Λεωνίδα και των 700 Θεσπιέων στο στενό των Θερμοπυλών το 480 π.Χ. θα γινόταν το συγκλονιστικότερο γεγονός αυτής της περιόδου, καθώς οι Σπαρτιάτες έπεσαν υπακούοντας στον άγραφο νόμο που όριζε ότι δεν έπρεπε να εγκαταλείψουν το πεδίο της μάχης. Μετά τη νικηφόρα για τους Έλληνες μάχη των Πλαταιών, ζητήθηκε από τη Σπάρτη να αναλάβει επιθετικό πόλεμο στη Μικρά Ασία κατά των Περσών αλλά αρνήθηκε. Αυτή την ευκαιρία άρπαξε η Αθήνα που δημιούργησε την Α' Αθηναϊκή Συμμαχία και συνέχισε τον πόλεμο κατά των Περσών στη Μικρά Ασία και την Κύπρο ως το 451 π.Χ.. Η Αθήνα ισχυροποιήθηκε τόσο πολύ κάτω από την ηγεσία τουΠερικλή που η Σπάρτη φοβήθηκε και αποφάσισε με την Πελοποννησιακή Συμμαχία να της κηρύξει τον πόλεμο. Αυτός ονομάστηκε Πελοποννησιακός Πόλεμος από τον ιστορικό Θουκυδίδη και ήταν ιδιαίτερα σκληρός. Διήρκεσε από το 431 ως το 404 π.Χ. και τελείωσε με συντριπτική νίκη των Πελοποννησίων. Μετά από αυτόν τον πόλεμο υπήρχε η ελπίδα ότι η Σπάρτη θα κυβερνούσε δίκαια την Ελλάδα,αλλά εγκατέστησε ηγεμονία που δυσαρέστησε όλους και οδήγησε σε δύο πολέμους, τον Βοιωτικό πόλεμο ή Κορινθιακό το 396-387 π.Χ. και τον πόλεμο με τη Θήβα. Στη μάχη των Λεύκτρωντο 371 π.Χ. ο σπαρτιάτικος στρατός ηττήθηκε κατά κράτος από τους Θηβαίους που είχαν επικεφαλής τους Επαμεινώνδα και Πελοπίδα. Το 362 π.Χ. στη μάχη της Μαντινείας ο ενωμένος στρατός της Σπάρτης, της Αθήνας και των συμμάχων τους κατάφερε ένα μεγάλο πλήγμα στη Θήβα και τους δικούς της συμμάχους χωρίς όμως να προκύψει οριστικός νικητής και η Ελλάδα να βυθιστεί στην αβεβαιότητα για πολλά χρόνια. Μέσα σε εκείνη την ταραγμένη περίοδο κανείς δεν έδωσε σημασία σε ένα μικρό ελληνικό βασίλειο του βορρά, τη Μακεδονία, η οποία υπό την ηγεσία του Φιλίππου Β'συνέτριψε τους Ιλλυριούς το 358 π.Χ.. Τα επόμενα χρόνια η Μακεδονία θα κυριαρχήσει στην Ελλάδα και όχι μόνο, ενώ η Σπάρτη θα συνεχίσει να βυθίζεται στην εσωτερική της κρίση και μετά τη μάχη της Μεγαλόπολης και της Σελλασίας η Σπάρτη θα καταρρεύσει τελείως μέχρι και τη ρωμαϊκή κατάκτηση (146 π.Χ.).
Οπλισμός, τακτική [Επεξεργασία]
Οι Λακεδαιμόνιοι έφεραν βαρύ οπλισμό, στον οποίο εκπαιδεύονταν από 7 ετών και αριθμούσε 37 κιλά πανοπλίας και γυλιού, 17 κιλά ασπίδας (από δρυ, ορείχαλκο και σίδηρο) και 6 κιλά οπλισμού από δόρατα κρανιάς, κοντό ξίφος και ξυήλη (ή ξυάλη στα δωρικά, -πριονωτό εγχειρίδιο). Σύνολο, λοιπόν, περίπου 60 κιλά, όσο το βάρος ενός εφήβου. Η πυκνή πολεμική τους διάταξη έγινε γνωστή ως Σπαρτιατική φάλαγγα.
Οι Λακεδαιμόνιοι όμοιοι, που αποτελούσαν το καθαυτό τμήμα του στρατού, είχαν αναπτύξει την τεχνική του ωθισμού, όπου οι μπροστινές γραμμές, ειδικευμένες σε αυτό, ωθούσαν τις γραμμές του εχθρού, ενώ οι συμπολεμιστές πίσω τους χτυπούσαν τους αντιπάλους με τα δόρατα. Μια άλλη τεχνική ήταν αυτή της ψεύτικης υποχώρησης, όπου οι άντρες σκορπίζονταν προσποιούμενοι άτακτη υποχώρηση και στη συνέχεια επέστρεφαν δριμύτεροι για να αποδεκατίσουν τους «καταδιώκτες» τους. Ακόμη, ένα άγημα ιππέων υποβοηθούσε στα αριστερά, όπου παρατάσσονταν οι σύμμαχοι Σκιρίτες, που ακολουθούσαν παντού το στρατό. Στο δεξί άκρο παρατασσόταν οι καλύτεροι στρατιώτες, οι ολυμπιονίκες και οι βασιλείς, ενώ το κέντρο αποτελείτο από περίοικους και ομοίους. Όλοι ακολουθούνταν από αρκετούς βοηθητικούς είλωτες.
Μεσαίωνας [Επεξεργασία]
Αυτή την περίοδο η Λακωνία είναι απλώς μία μικρή, αγροτική περιοχή χωρίς ιδιαίτερη σημασία. Το 396 μ.Χ. ο Αλάριχος, ο ηγέτης των Βησιγότθων, καταστρέφει τη Σπάρτη. Το 586 μ.Χ. κατά τη διάρκεια μίας σλαβικής επιδρομής οι τελευταίοι κάτοικοι της Σπάρτης θα την εγκαταλείψουν για μία πιο ασφαλή τοποθεσία, την Μονεμβασία. Εκείνη την περίοδο αρκετοί Σλάβοι εγκαταστάθηκαν στην περιοχή. Η κεντρική εξουσία της Κωνσταντινούπολης δεν έδινε μεγάλη σημασία σε μία μικρή περιοχή του θέματος Πελοποννήσου και κάποιες σλαβικές φυλές στα ορεινά, όπως οι Μηλιγγοί, κατάφεραν να παραμείνουν ανεξέλεγκτες μέχρι την έλευση των Φράγκων. Περίπου στα 970, και μέχρι το θάνατό του, έδρασε στην περιοχή ο όσιος Νίκων ο Μετανοείτε.
Το 1205 με την άφιξη στην περιοχή των σταυροφόρων της Δ' Σταυροφορίας πολλοί τοπικοί άρχοντες, που είχαν ανεξαρτητοποιηθεί από την Κωνσταντινούπολη καιρό πριν, συντάχθηκαν με τους Φράγκους, ενώ άλλοι τους αντιστάθηκαν.
Αυτή την εποχή στην τοποθεσία της αρχαίας Σπάρτης υπάρχει η κωμόπολη Λακεδαιμονία και στην περιοχή δεν υπάρχει ουσιαστικός έλεγχος από την Κωνσταντινούπολη, αλλά τις τύχες του τόπου καθορίζει μία τοπική αρχοντική οικογένεια, οι Χαμάρετοι. Η Λακεδαιμονία έπεσε στα χέρια των Φράγκων μετά από πενθήμερη πολιορκία to 1210. Το 1249 ο Γουλιέλμος Β' Βιλλαρδουίνος έκτισε ένα κάστρο πάνω σε μία βουνοκορφή του Ταϋγέτου, το Μυστρά ή Μυζηθρά. Ο Βιλλαρδουίνος αιχμαλωτίστηκε το 1259 στη μάχη της Πελαγονίας από τους Βυζαντινούς και για να αφεθεί ελεύθερος αναγκάστηκε να τους παραδώσει 3 κάστρα, μέσα σε αυτά και το Μυστρά. Μέχρι το 1265 οι κάτοικοι της Λακεδαιμονίας την είχαν εγκαταλείψει και είχαν εγκατασταθεί ομαδικά στο Μυστρά για περισσότερη ασφάλεια. Οι Βυζαντινοί ίδρυσαν το Δεσποτάτο του Μορέως, με έδρα το Μυστρά και χρησιμοποίησαν τη Λακωνία ως βάση για την ανακατάληψη της Πελοποννήσου. Η Πελοπόννησος τελικά περιήλθε στην εξουσία τους (εκτός από λίγα κάστρα) το 1430, αλλά το 1460 υποτάχθηκε στην Οθωμανική Αυτοκρατορία.
Νεώτερη Εποχή [Επεξεργασία]
Στη νεότερη εποχή η Λακωνία θα εξεγερθεί αρκετές φορές μαζί με άλλες περιοχές εναντίον των Τούρκων αλλά χωρίς αποτέλεσμα, καθώς οι Τούρκοι θα καταφέρνουν ως το 1800 να νικούν και τους Έλληνες και τους Βενετούς. Το 1821 η περιοχή θα εξεγερθεί με τη βοήθεια των πάντα ανυπότακτων Μανιατών. Ως το 1828 θα καταφέρουν να καταλάβουν τα κάστρα της περιοχής και να αντιμετωπίσουν τον Ιμπραήμ. Το1834 αποφασίζεται από την αντιβασιλεία του Όθωνα η οικοδόμηση της πόλης της Σπάρτης στην αρχαία της θέση. Η Σπάρτη και γενικότερα η Λακωνία από εκείνο το σημείο ακολουθούν τις τύχες της υπόλοιπης Ελλάδας μέσα από τα πρώτα χρόνια της ανεξαρτησίας.
- Πληθυσμός:
- 1961: 10.412
- 1981: 11.911
- 1991: 13.011 (πόλη), 16.322 (δήμος)
- 2001: 14.817 (πόλη), 18.184 (δήμος)
ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΑΠΟ ΤΟ WIKIPEDIA
Ο Μέλας Ζωμός
Μια και άρχισα με λαογραφία, θα σας παραθέσω από τις στήλες του «Φάρου της Λακωνίας», διάφορα ήθη και έθιμα που διατηρήθηκαν μέχρι τις μέρες μας και τα οποία άγουν ηλικία από τρεις χιλιάδες χρόνια και πριν. Σκοπός μου είναι να αποδείξω την Ελληνικότητά τους και την διατήρησίν τους δια μέσου των αιώνων, αλοβήτων και αμιγών παρά την αλλαγή των συνθηκών της ζωής και τις επιδράσεις που αναγκαία φέρνει η επαφή με άλλους λαούς και ξένους πολιτισμούς.
Στην Αρχαία Λακεδαίμονα από την εποχή του βασιλιά και νομοθέτη Λυκούργου κατά τον 8ον π.Χ. αιώνα, γινόντανε στην Λακωνία τα κοινά συσσίτια κατά τα οποία λαός και στρατός τρώγανε τον περίφημο Μέλανα Ζωμό. Σφάζανε το χοίρο και φρόντιζαν με μεγάλη επιμέλεια να μαζέψουν το αίμα του μέχρι ρανίδος. Το αίμα ανακάτευαν με ξύδι για να μην πήξη. Κατόπιν τηγάνιζαν κρέας και λίπος και μέσα σ’ αυτό έριχναν νερό. Μόλις το νερό άρχιζε να βράζει ανακάτευαν μέσα σ’ αυτό αλεύρι κρίθινο και προσέθεταν λίγο-λίγο το αίμα με το ξύδι. Εν συνεχεία και ενώ συνέχιζε το βράσιμο ρίχνανε νερό ώστε να διατηρείται πάντα αραιά πηχτό, υδαρές. Όταν το παρασκεύασμα δεν απορροφούσε άλλο νερό εσήμαινε πως είχε βράσει και ήταν κατάλληλο για σερβίρισμα. Αυτό βέβαια το φαγητό με ξύδια μέσα, με αίμα, με λίπη και αλεύρια βρασμένα ήταν πολύ βαρύ. Για τους μακρινούς όμως προγόνους μας που κάνανε πολύ σκληρή και φυσική ζωή ήταν το πιο αγαπημένο τους φαγητό. Όταν αργότερα άλλαξαν τα πράγματα και σταματήσανε τα κοινά συσσίτια, οι κάτοικοι της Λακεδαίμονος και της Μάνης διατηρούσαν στα σπίτια τους δυο-τρία γουρούνια (χοιρινά), και παρασκεύαζαν στο σπίτι πλέον τον Μέλανα Ζωμόν.
Μικρή μόνον αλλοίωση του παρασκευάσματος έχομε παρατηρήσει μέχρι σήμερα και η αλλοίωση αυτή έγινε κατά τα τελευταία εκατό-εκατόν πενήντα χρόνια. Αφηρέθη το αίμα, το κρίθινο αλεύρι αντικατεστάθη από σμιγό και τώρα τελευταία από σιταρένιο, το δε ξύδι από λεμόνι που και γεύση καλλίτερη δίνει, αλλά κάνει πιο ελαφρό το φαγητό. Κι’ αφού έφυγε το αίμα και το κρίθινο αλεύρι έπαυσε να είναι μαύρο ζουμί «Μέλας ζωμός» και ονομάστηκε γουρουνοπασπαλάς – χιουροπασπαλάς - σκοτοπασπαλάς, που είναι το πιο νόστιμο φαΐ των Μανιατών. Ας μην κρυβόμαστε. Όσοι γεννηθήκαμε και μεγαλώσαμε στην Μάνη, θυμηθείτε με πόση λαχτάρα περιμέναμε την Δευτέρα του Τριωδίου, για να σφάξομε τα χοιρινά μας και να φάμε τον σκοτοπασπαλά. Δεν ήταν τόση η λαχτάρα γιατί ήταν καλό το φαγητό, αλλά γιατί διαβάζαμε στην έκφραση των μεγάλων μια επισημότητα, μια αναγκαία συνέχιση ενός εθίμου που η παράβασή του ή το σταμάτημά του ήταν μια ιεροσυλία.
Η Δευτέρα του Τριωδίου είναι κινητή κι’ εξαρτάται από το Πάσχα που κι' αυτό είναι κινητή γιορτή κι' εξαρτάται με την σειρά του από την κίνηση της Σελήνης. Αλλά και οι γιορτές των Αρχαίων Λακώνων κατά τας οποίας άρχιζαν την χρήση του Μέλανος Ζωμού συνέπιπταν κατά την αυτήν περίοδον του χειμώνα όπως και σήμερα. Υπελογίζοντο σύμφωνα με την Σελήνη για την οποία οι πρόγονοί μας έτρεφαν δέος και απέδιδαν θεϊκές ιδιότητες. Γι’ αυτό όμως θα σας γράψω άλλη φορά.
Εκείνο που θέλω να τονίσω πρόσθετα είναι ότι την χρήσιν του Μέλανος Ζωμού αλλά και του χοιρινού κρέατος σαν της απαραίτητης και αποκλειστικής τροφής Αρχαίων αλλά και των νεωτέρων Μανιατών, μαθαίναμε από ότι γράφτηκε μετά τον 8ον π.Χ. αιώνα, γιατί από κει και πριν οι Έλληνες δεν ήξεραν να γράφουν και να διαβάζουν. Όλα τα προηγούμενα γεγονότα τα μαθαίνουμε από τους μύθους που τους αναλύουμε επιστημονικά και βγάζαμε συμπεράσματα.
Οι Δωριείς ήλθανε στην Λακωνία χίλια χρόνια και περισσότερα πριν γεννη9ή ο Χριστός. Πριν από αυτούς κατοικούσαν οι Αχαιοί, Έλληνες κι’ αυτοί, οι οποίοι εξέτρεφαν χοίρους. Στην τροφή τους το χοιρινό κρέας κατείχε μεγάλο μέρος και ήταν απαραίτητο και αναγκαίο είδος διατροφής. Δεν γνωρίζομε μόνο τον τρόπο παρασκευής. Και γιατί όχι οι Δωριείς να μην εκληρονόμησαν αυτό από τους Αχαιούς ή και αυτοί από τους Μηνίες και τους άλλους Προέλληνες κατοίκους της Λακωνικής γης;
Εν πάσει περιπτώσει όπως και να έχουν τα πράγματα, η μέχρι των ημερών μας διατηρημένη αυτή συνήθεια του Μέλανος Ζωμού, είναι έθιμο καθαρά Ελληνικό και παρέμεινε αυτούσιο και αναλλοίωτο δια μέσου των χιλιετηρίδων. πράγμα που δείχνει την Ελληνικότητα της Μάνης. Θα πρέπει λοιπόν οι νεώτεροι Μανιάτες να το μάθουν, διότι στα τελευταία χρόνια τείνει να σβήσει, ύστερα από την διείσδησιν εις την Μάνην άλλων συνθηκών ζωής και συνηθειών. Επειδή η επαφή και συγχρονισμός λαών και συνηθειών αλλοιώνει, εν πολλοίς δε και καταργεί τόσον ωραία και αρχαιότατα έθιμα όπως αυτό που σας ανέπτυξα δι’ ολίγων.
ΣΠΑΡΤΙΑΤΙΚΑ ΕΘΙΜΑ - ΠΑΡΑΔΟΣΕΙΣ |
Σε αυτό το αφιέρωμα στην Λακωνική Πολιτεία, κρίναμε απαραίτητο να παραθέσουμε τα σημαντικότερα ήθη των Λακεδαιμονίων, θέλοντας να ρίξουμε φως σε ορισμένες σημαντικές πτυχές των Λακωνικών παραδόσεων. Συστατικό στοιχείο της ζωής της Σπαρτιατικής κοινωνίας, υπήρξε η λιτότητα. Χαρακτηριστικό γνώρισμα αυτής, αποτελούσαν τα φιδίτια ή συσσίτια. Επρόκειτο για κοινά γεύματα που κατ' ουσία αποτελούσαν συνεστιάσεις στρατοπέδου, ένας θεσμός πολιτικοστρατιωτικός ο οποίος στόχευε στην τόνωση των δεσμών μεταξύ των Λακώνων. Ο λιτός βίος, σφυρηλάτησε το σωματικό αλλά πρώτιστα το ψυχικό σθένος των Σπαρτιατών, επιτυγχάνοντας τη σκληραγώγησή τους. Σύμφωνα με τον Πλούταρχο (Λυκούργος, 12. 3) τα κοινά γεύματα επιβάρυναν έκαστο των πολιτών, στη δωρική δε διάλεκτο ονομάζονταν "ανδρεία" διότι απευθύνονταν αποκλειστικά στον ελεύθερο άρρενα πληθυσμό. Τα συσσίτια διεξάγονταν με την προσφορά του "μέλανος ζωμού", η δε συμμετοχή τους σ' αυτά ήταν απαραίτητη προϋπόθεση για την απονομή σε έναν Λάκωνα πολιτικών δικαιωμάτων, όπως θα δούμε και παρακάτω. Η λιτότητα ήταν ένα στοιχείο σύμφυτο προς τους Δωριείς, η οποία κυριαρχούσε σε όλες ανεξαιρέτως τις εκφάνσεις του δημόσιου αλλά και του ιδιωτικού βίου των Λακεδαιμονίων. Οι κατοικίες των Λακώνων ήταν λιτές, καθώς κατασκευάζονταν με ένα μόνο πέλεκυ και ένα πριόνι. Η χλιδή ήταν άγνωστη στη σπαρτιατική κοινωνία και ως εκ τούτου δεν υφίστατο και διαφθορά. Οι γυναίκες δεν επιτρεπόταν να έχουν κοσμήματα, ενώ επίσης η κραιπάλη αποτελούσε φαινόμενο ενάντιο προς τα λακωνικά ήθη. Εν γένει οι Λάκωνες ήταν λιτοί, τόσο στη ζωή όσο και στον θάνατο. Οι νεκροί θάβονταν μέσα στην πόλη, αλλά η επίδειξη υπέρμετρης λύπης και οιμωγών, δεν ήταν επιτρεπτή. Ο νεκρός θαβόταν τυλιγμένος σε έναν κόκκινο μανδύα, με λίγα φύλλα ελιάς, χωρίς συνοδεία άλλων αντικειμένων. Οι ιερείς και οι ιέρειες που σκοτώνονταν κατά την διάρκεια πολέμου, δικαιούνταν την αναγραφή των ονομάτων τους επί των μνημάτων. Μοναδική εξαίρεση γινόταν για τους βασιλείς, οι οποίοι κηδεύονταν με τιμές ηρώων, εν μέσω υπερβολικού πένθους. Η αποστολή του ανδρός στην Λακωνική Πολιτεία ήταν να εκπαιδευθεί κατά τρόπο ώστε να γίνει ένας καλός στρατιώτης, της δε γυναίκας να ανταποκριθεί στον φυσικό της προορισμό, εκπληρώνοντας τα καθήκοντα της καλής μητέρας, της τροφού νέων οι οποίοι θα αναδεικνύονταν σε καλούς και σε άξιους στρατιώτες. Βασική αντίληψη των Λακεδαιμονίων ήταν ότι ο Σπαρτιάτης ανήκει στην Πολιτεία, η οποία και είναι υπεύθυνη για την διαπαιδαγώγηση και εν γένει για την εκπαίδευσή του. |
ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΣΤΗΝ ΣΠΑΡΤΗ |
Ο γυναικείος πληθυσμός της Σπάρτης αποκλειόταν από το στρατιωτικό λειτούργημα, διότι οι νόμοι της πόλεως προσδιόριζαν ως καθήκον τους την γέννηση και ανατροφή υγιών τέκνων. Η αγωγή των γυναικών δεν άγγιζε, ούτε καν προσέγγιζε, τα όρια αυστηρότητας εκείνης των ανδρών, διότι ο προορισμός και η αποστολή τους εντός της Πολιτείας ήταν διαφορετικής φύσεως. Αυτό βεβαίως δεν θα πρέπει να ερμηνευθεί ως μία καταπίεση του γυναικείου φύλου, το αντίθετο μάλιστα. Η γυναικεία ελευθερία σε καμία άλλη πόλη του αρχαίου Ελληνικού Κόσμου δεν εκδηλώθηκε τόσο έμπρακτα, όσο στην Λακωνική Πολιτεία. Στη Σπάρτη, οι γυναίκες είχαν το αποκλειστικό προνόμιο, απ' όλες τις άλλες ελληνίδες, να γυμνάζονται ισότιμα με τους άνδρες και να κυκλοφορούν άνευ περιορισμών. Όπως γνωρίζουμε, ευγονικές μέθοδοι ίσχυαν και ως προς τις γυναίκες, οι οποίες άπτονταν του καθορισμού της υγείας των γυναικών και της καταλληλότητάς τους να φέρουν στον κόσμο υγιή παιδιά. Η ανατροφή των κοριτσιών εναπόκειτο στην κρίση και στη βούληση των γονέων τους, η μόνη δε υποχρέωσή τους ήταν να γυμνάζονται. Ουκ ολίγα κορίτσια, διακρίνονταν στο ακόντιο, στη ρίψη του δίσκου, στην πάλη, στο τρέξιμο και σε λοιπές αθλητικές δοκιμασίες, ενώ ενεργός ήταν η συμμετοχή τους, σε θρησκευτικά και καλλιτεχνικά δρώμενα. Σε όλες αυτές τις δραστηριότητες, τα κορίτσια συμμετείχαν και γυμνά, γεγονός πρωτόγνωρο και ασύλληπτο για άλλη πόλη-κράτος. Ο γάμος ήταν θεσμός υποχρεωτικός, για όλο τον ελεύθερο και υγιή πληθυσμό. Οι νόμοι προέβλεπαν την τιμωρία όσων παντρεύονταν σε μεγάλη ηλικία, καθώς και των γυναικών εκείνων, που παντρεύονταν σε μικρή ηλικία. Ειδικές ποινές προβλέπονταν για τον "οψιγάμιον", καθώς και για τον "κακογάμιον". Ο Πλούταρχος (Λύσανδρος, 2), αναφέρεται στην περίπτωση του βασιλιά Αρχιδάμου, τον οποίο τιμώρησαν οι 'Έφοροι, διότι νυμφεύθηκε γυναίκα πολύ μικρής ηλικίας και συνεπεία τούτου του γεγονότος, δεν ήταν δυνατόν να γεννηθούν άρτια τέκνα. Οι άνδρες που έμεναν ανύπανδροι, αντιμετώπιζαν ποινές και επιτιμήσεις, ενώ παράλληλα αποκλείονταν από την παρακολούθηση των "Γυμνοπαιδιών", τον δε Χειμώνα η Πολιτεία τους υποχρέωνε να βαδίζουν εντός κύκλου επί της αγοράς. Εκεί τραγουδούσαν ένα, μειωτικού χαρακτήρα τραγούδι, το οποίο ανέφερε ότι δικαίως υφίστανται αυτή την αντιμετώπιση. Χαρακτηριστική των ηθών και των αντιλήψεων που επικρατούσαν στην Σπάρτη περί των αγάμων, είναι η περίπτωση του Στρατηγού Δερκυλίδα. Ο Δερκυλίδας, αν και διακεκριμένος στο πεδίο της μάχης, αντιμετωπιζόταν αρνητικά ως άγαμος, γεγονός το οποίο δικαιολογούσε την επίδειξη μειωμένου σεβασμού προς το πρόσωπό του. Όταν λοιπόν ο στρατηγός Δερκυλίδας, θέλησε να καθίσει κάπου και τα καθίσματα ήταν κατειλημμένα από νέους, ο νέος στον οποίο απευθύνθηκε για να σηκωθεί, δεν του παραχώρησε τη θέση του, λέγοντάς του επιγραμματικά "Στρατηγέ δεν έχεις το γιο που θα δώσει το κάθισμά του σε εμένα". Επειδή η αποστολή της οικογένειας στην Σπάρτη ήταν η γένεση υγιών παιδιών, ο άνδρας μπορούσε να συγκατατεθεί ώστε η γυναίκα του να συνευρεθεί με έναν άλλο Σπαρτιάτη, προκειμένου να προκύψει από την ένωσή τους ένα υγιές τέκνο, χωρίς αυτό να θεωρείται καθόλου επιλήψιμο. Χρέος των νέων γενεών, ήταν να υπερβούν τους πρεσβυτέρους, σε γενναιότητα και σε πολεμικά κατορθώματα, όσο και σε ειρηνικά έργα. Υπόμνηση αυτού του στόχου, αποτελούσε και η υπόσχεση "Αμες δε γεσόμεθα, πολλώ κάρρονες" (εμείς θα γίνουμε πολύ καλύτεροί σας), την οποία έδιδαν οι έφηβοι στις μεγαλύτερες γενεές. Στα ειρηνικά έργα, εντάσσεται και η ανάπτυξη του Πολιτισμού, περί του οποίου ελάχιστα έχουν γίνει γνωστά, καθώς η αρχαία Σπάρτη κείται θαμμένη κάτω από τη σύγχρονη πόλη, όχι βέβαια τυχαία... Επιγραμματικά μπορεί να υποστηριχθεί, ότι τα χαλαρά έως και ελεύθερα ήθη, εντός φυσικών πάντοτε όμως πλαισίων, που ίσχυαν στην Αρχαία Σπάρτη, είχαν καταστήσει την πορνεία φαινόμενο άγνωστο, η δε ομοφυλοφιλία απαγορευόταν αυστηρώς δια νόμου. Ο εντοπισμός ομοφυλοφιλικού ή παιδεραστικού κρούσματος, είχε βαριές συνέπειες, και ο πέλεκυς του νόμου ήταν αμείλικτος. Η διάπραξη ομοφυλοφιλικών διαστροφών, είχε ως συνέπεια την απώλεια των πολιτικών δικαιωμάτων, και την εξορία ή την θανάτωση του διαπράξαντος τούτο. Ο Ξενοφών (Λακεδαιμονίων Πολιτεία, 2. 13) αναφέρει ότι ο Λυκούργος είχε θεσπίσει αυστηρότατους νόμους, με σκοπό την αποτροπή εκδηλώσεως διατροφικών έξεων και "αισχρών επιθυμιών", χαρακτηρισμός με τον οποίο αποδίδεται κάθε παιδεραστικό φαινόμενο. Αναλόγως αποφαίνεται και ο Πλούταρχος (ΗΘικά, 237γ) |
ΣΠΑΡΤΙΑΤΕΣ ΒΑΣΙΛΕΙΣ |
| ΓΕΝΟΣ ΑΙΓΙΑΔΩΝ | ΓΕΝΟΣ ΕΥΡΥΠΩΝΤΙΔΩΝ |
| - | ΠΡΟΚΛΗΣ |
| ΑΓΙΣ Α' | ΕΥΡΥΠΩΝ |
| ΛΑΒΩΤΑΣ | ΠΡΥΤΑΝΙΣ |
| ΔΟΡΥΣΣΟΣ | ΠΟΛΥΔΕΚΤΗΣ |
| ΑΓΗΣΙΛΑΟΣ Α' | ΕΥΝΟΜΟΣ |
| ΑΡΧΕΛΑΟΣ | ΧΑΡΙΛΛΟΣ |
| ΤΗΛΕΚΛΟΣ | ΝΙΚΑΝΔΡΟΣ |
| ΑΛΚΑΜΕΝΗΣ | ΘΕΟΠΟΜΠΟΣ |
| ΠΟΛΥΔΩΡΟΣ | |
| ΕΥΚΡΑΤΗΣ | ΑΝΑΞΑΝΔΡΙΔΑΣ Α' |
| ΑΡΧΙΔΑΜΟΣ Α' | |
| ΑΝΑΞΙΛΑΣ | |
| ΑΝΑΞΑΝΔΡΟΣ | ΛΕΩΤΥΧΙΔΑΣ Α' |
| ΕΥΡΥΣΘΕΝΗΣ | ΙΠΠΟΚΡΑΤΙΔΑΣ |
| ΛΕΩΝ | ΑΓΑΣΙΚΛΗΣ |
| ΑΝΑΞΑΝΔΡΙΔΑΣ Β' | ΑΡΙΣΤΩΝ |
| ΚΛΕΟΜΕΝΗΣ Α' 520-490 π.Χ. | ΔΗΜΑΡΑΤΟΣ 515-491 π.Χ. |
| ΛΕΩΝΙΔΑΣ Α' 490-480 π.Χ. | ΛΕΩΤΙΧΙΔΑΣ Β' 491-446 π.Χ. |
| ΠΛΕΙΣΤΑΡΧΟΣ 480-459 π.Χ. | ΑΡΧΙΔΑΜΟΣ Β' 469-427 π.Χ. |
| ΠΛΕΙΣΤΟΑΝΑΞ 459-409 π.Χ. | ΑΓΙΣ Β' 427-399 π.Χ. |
| ΠΑΥΣΑΝΙΑΣ 409-395 π.Χ. | ΑΓΗΣΙΛΑΟΣ Β' 399-360 π.Χ. |
| ΑΓΗΣΙΠΟΛΙΣ Α' 395-380 π.Χ. | ΑΡΧΙΔΑΜΟΣ Γ' 360-338 π.Χ. |
| ΚΛΕΟΜΒΡΟΤΟΣ Α' 380-371 π.Χ. | ΑΓΙΣ Γ' 338-331 π.Χ. |
| ΑΓΗΣΙΠΟΛΙΣ Β' 371-370 π.Χ. | ΕΥΔΑΜΙΔΑΣ Α' 331-305 π.Χ. |
| ΚΛΕΟΜΕΝΗΣ Β' 370-309 π.Χ. | ΑΡΧΙΔΑΜΟΣ Δ' 305-275 π.Χ. |
| ΑΡΕΥΣ Α' 309-265 | ΕΥΔΑΜΙΔΑΣ Β' 275-244 π.Χ. |
| ΑΚΡΟΤΑΤΟΣ 265-262 π.Χ. | ΑΓΙΣ Δ' 244-241 π.Χ. |
| ΑΡΕΥΣ Β' 262-254 π.Χ. | ΕΥΔΑΜΙΔΑΣ Γ' 241-228 π.Χ. |
| ΛΕΩΝΙΔΑΣ Β' 254-236 π.Χ. | ΑΡΧΙΔΑΜΟΣ Ε' 228-227 π.Χ. |
| ΚΛΕΟΜΕΝΗΣ Γ' 236-222 π.Χ. | ΕΥΚΛΕΙΔΑΣ 227-222 π.Χ. |
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου